Vlindereffect (effet papillon)

Effet papillon (Onze Taal n° 7/8 2014)

Le terme « effet papillon » nous vient de la bien connue Théorie du chaos dont Pierre Simon Laplace et Henri Poincaré ont imposé, des années durant, leur vision déterministe.

L’effet papillon, en termes déterministes veut dire qu’à l’intérieur de systèmes complexes (par exemple le système solaire) la moindre perturbation peut conduire à un changement radical du système entier.

Edward Lorentz, météorologue-mathématicien américain (1917-2008), affirmait en 1972 que le simple battement d’aile d’un papillon dans la forêt amazonienne pourrait causer  un tourbillon d’air susceptible de causer un ouragan ailleurs dans le monde, en l’occurrence dans le sud des Etas-Unis. C’est ce qu’on appelle depuis lors ‘l’effet papillon », grâce notamment à l’œuvre de vulgarisation scientifique « Chaos – Making a New Science » (1987), bestseller de James Gleick (né 1954). À remarquer qu’avant ses publications d’avant 1972 Lorentz n’avait jamais parlé d’un papillon. Sa découverte se référait à une… mouette !

Vlindereffect (overgenomen uit Onze Taal nr. 7/8 2014)

De term ‘Vlindereffect’ komt uit de bekende Chaostheorie, waarvan Pierre Simon Laplace en Henri Poincaré ons jarenlang hun deterministische visie opgelegd hebben.

Het vlindereffect wil zeggen dat kleine afwijkingen in uitgangswaarden binnen complexe systemen tot enorme verschillen kunnen leiden. De Amerikaanse meteoroloog-wiskundige Edward Lorenz, [...], betoogde in 1972 dat een vlinder met een enkele vleugelbeweging een luchtwerveling kan veroorzaken die elders in de wereld tot een orkaan leidt. De pregnante term butterfly effect werd wereldberoemd door de populair-wetenschappelijke bestseller van James Gleick: Chaos. Making a New Science (1987). Overigens had Lorenz in publicaties vóór 1972 ter illustratie van zijn ontdekking niet een vlinder genomen maar een...  zeemeeuw!

Ik denk dat deze term komt ook uit de uiterlijk van de grafiek die een chaotishe balans vertegenwoordigt en die is zoals een klein vlinder

aan ThunderWolf en anderen

Leuk gevonden, maar in de kosmologie heeft het «vlindereffect» natuurlijk niets met een vlinder te maken, en nog minder met de chaotisch lijkende beweging van een vleugelslag van een vlinder.

Het vlindereffect is een metafoor die wil aantonen dat er op grotere schaal in tijd en ruimte geen causaal verband tussen feiten of verschijnselen bestaat en dat elke vorm van determinisme uiteindelijk leidt tot de vaststelling dat het heelal een «chaos» is, een werkelijkheid die wij als Mens, met ons beperkte begripsvermogen, niet kunnen bevatten.

Philippe-Henri